میترائیسم:
يكي از كيشهاي كهن ايراني كه زماني جهانگير شد <مهرپرستي> يا <ميترائيسم> است. چنان كه طي اين بررسي خواهيم ديد اين كيش باستاني در بسياري از اديان و جريانهاي فكري ايران و جهان اثرهاي ژرف باقي گذاشت.
در باره ميترائيسم پژوهشهاي بسياري از جانب دانشمندان خودي و بيگانه انجام گرفته و ويژهنامههاي متعددي در اين باره نوشته شده است. نگارنده در اين گفتار زبدهي اين پژوهشها را ياد ميكند و برخي استنباطهاي خود را نيز در حد امكان با تصريح درجهي وثوق آنها به ميان ميآورد.
در مورد ردّ پاي مهر در تاريخ ايران از دير باز تركيبها و نامهاي زيادي در زبانهاي اوستايي، پارسي باستاني، پهلوي و دري از ريشه مهر وجود داشته است مانند: مهردروغ، مهرزيان، مهرجنگ، مهربان، مهرگسار، مهرگان، مهرك، مهرين، مهرنوش، درمهر <پرستشگاه زرتشتي>، مهربندگشا <خزينهدار داريوش به گفته تورات - كتاب عرزا باب اول بند ۸>، مهرداد، مهران، مهراب، مهرگشنسب، مهربد، مهرباز، بزرگمهر، مهرگياه و ... . روز تولد مهر كه روز تعادل خريفي است در تقويم كهن آغاز فصل سرما بود، روز جشن مهرگان است.
احتمال زياد ميرود كه آيين مهر در تكامل طولاني خود به جهان بيني گستردهاي همانند جهانبيني عرفاني بدل شده بود. تاثير آيين مهر در <گنوستيسيسم> و تاثير متقابل آن در مهرپرستي و رابطه مهر پرستي با مكتب نو افلاطوني كه هر دو از جريانهاي مهّم دوران <هلنيسم> است، امري است در خور مطالعه. آيا آنچه كه حكماي ما از قبيل: ابن سينا و سهروردي <حكمت المشرقيه> ناميدهاند و آيا اصطلاحاتي از قبيل <شيد> و <شيدانشيد> كه سهروردي به كار ميبرد از منشاء آيين مهر نيست؟
تجزيه و تحليل و كشف مذاهب معمول و متداول اين دوره بسيار پيچيده و مبهم و تاريك و بنابر اين بسيار مشكل است. ابتدا بايد عقايد مذهبي خود پارتها را در نظر گرفت <پهلواها كه خود ماخوذ از نام معمول موسوم به پهلوي بوده است> كه در اصل قومي ايراني و مقيم اسليتيا Scythia و ارشاك Arsaces يا اشك موسس سلسلهي ايشان بود. مذهب اين قوم آيين پرستش اجداد بود و پس از آن به مذهب بودا درآمدند كه باكتريا انتشار يافته بود و پس از آن مذاهب مختلفي كه تابع فلسفههاي مطلق و مجرد بوده و معجوني از عناصر يوناني، عرفاني و ايراني بود در عقايد ايشان رخنه كرده كه مشهورتر از همه آنها ميترائيسم MITHRAISM يا آيين ميتراست كه تنها در آسياي باختري نفوذ يافت بلكه به وسيلهي سپاهيان رومي تا قرن ول پيش از ميلاد به باختر رسيده و تقريباً در تمام اروپا توسعه يافت.
نظرات شما عزیزان:
برچسب ها : میترائیسم, مهر, مهرپرستی, آیین میترا,
موضوع :
آیین میترا , ,